"13 kompania                                        

Gomadingen, 28.2.1940
1 pułku piechoty SS-Totenkopf

Dotyczy:         Raport wojenny byłej kompanii Schulz SS-Heimwehr Danzig
Zaświadczenia/?/:    bez
Załączniki:        brak

Kapitan Gerd Herbig w 1945 roku był dowódcą batalionu szkolnego podchorążych Luftwaffe. W styczniu wraz za swoją jednostką został odkomenderowany jako oddział pieszy z Rumi do Malborka, gdzie walczył w obronie twierdzy do 22 lutego. Następnie otrzymał rozkaz przystąpienia do akcji bojowej w Gniewie. To z rozkazu Herbiga został wysadzony wiadukt nad torami kolejowymi koło strzelnicy.

Tadeusz Radtke: I proszę pana puścili nas nie do Malborka, bo Malbork był, bombardowali 12 tygodni (?). To widziałem. W Tczewie na wieżę żeśmy weszli.

W maju 1943 r. do mojego zakładu pracy w Katasteramt, przyszło gestapo i zostałam aresztowana. Wraz ze mną aresztowano rodziców i siostrę Teresę. Ja miałam wówczas 16 lat, a Teresa 14. Przez tydzień przebywaliśmy w ciemnej piwnicy na gestapo. Potem przewieziono nas do obozu koncentracyjnego Stutthof. Tak jak naszą rodzinę, w tym samym czasie aresztowano 6 innych rodzin wraz z dziećmi. Co się stało?

Do Tczewa babcia pojechała po raz pierwszy w wieku 15 lat, w lutym 1938 roku. Miała przyjechać do cioci Heleny mieszkającej przy ul. Skarszewskiej (dzisiejsza ul. Wojska Polskiego), ta jednak zapomniała wyjść po nią na dworzec. Babci jednak udało się dojść do domu cioci na własną rękę, dzięki wskazówkom ojca. Przyjechała do ciotki, by pomóc jej zajmować się dziećmi. W Tczewie została aż do listopada.

Wspomnienia babci Marii Wlazło z kl. I A Uniwersyteckiego Katolickiego Liceum Ogólnokształcącego w Tczewie, zwyciężczyni konkursu Łowcy Historii.

Szpiegostwo nie popłaca! Moje przeżycia z czasów gdy Tczew należał do Polski

W 1921 roku, po ukończeniu studiów, wróciłem do ojczystego miasta Tczewa i zająłem się ponownie malarstwem. Mając z wcześniejszych lat bogaty zbór obrazów przedstawiających miasto, tym razem poszukiwałem jedynie niezwykłych i specyficznych motywów. W poszukiwaniu takich właśnie motywów, z wielkim zapałem i nie szczędząc sobie trudu, zabrałem się do pracy. Czas naglił. Wiedziałem, że pewnego dnia będę musiał opuścić ojczyznę, gdyż w nowo powstałym państwie polskim nie było łatwo Niemcowi znaleźć pracę, a tym bardziej artyście.

Było to latem 1920 roku, nasza kochana ojczyzna od kilku miesięcy należała do Polski. „Jeśli chce Pan pojechać do Tczewa, to musi Pan mieć paszport” – wytłumaczył mi urzędnik w Hamburgu. „Tego przecież nie można ode mnie wymagać” – odpowiedziałem. „Urodziłem się przecież w Tczewie i chcę spędzić wakacje u rodziców. Jestem biednym studentem Akademii Sztuk Pięknych i nie mam pieniędzy na paszport”. „Myśli Pan, że Polacy zrobią dla Pana wyjątek?” – odpowiedział krótko. 

Prezentujemy wspomnienia Niemki, znalezione na stronie Centrum Przeciwko Wypędzeniom, która uciekła w 1945 roku z Rokitek. Jak w wielu podobnych przypadkach autorka nie wspomina o czasach okupacji, skupia się na samej ucieczce.

Aby uzyskać pełen obraz walk o Tczew, we wrześniu 1939 należy zapoznać się z relacjami niemieckiej strony. Prezentujemy fragmenty ksiązki Rolfa Michaelisa "SS Heimwehr Danzig im Polenfeldzug" ze wspomnieniami żołnierzy atakujących nasze miasto.

Mieczysław Polewicz opisuje swoje przeżycia podczas okupacji i swój udział w Powstaniu Warszawskim.