Wodociągi

Największym rezerwuarem wody średniowiecznego Tczewa była bez wątpienia Wisła. Nie zawsze, szczególnie zimą, była łatwo dostępna, dlatego też na terenie miasta wykopano kilka studni miejskich. Nie jesteśmy w stanie określić dokładniej ich lokalizacji, znajdowały się prawdopodobnie na terenie klasztoru Dominikanów (dzisiejszy plac św. Grzegorza) oraz Rynku (dzisiejszym Placu Hallera). W czasach nowożytnych studni publicznych przybywało, powstawały również studnie prywatne na tyłach domów bogatszych mieszczan. Pozwalały one na prowadzanie powszechnego w tamtych czasach rzemiosła - warzenia piwa. Po zajęciu miasta przez Prusaków przystąpiono do regulacji gospodarki wodnej. W obawie przed chorobami zakazano czerpania wody z Wisły oraz rozpoczęto kopanie nowych studni głębinowych. W 1802 r. wykopano studnie na Rynku, w roku 1814 pomiędzy kościołami, następnie przy ul. Pocztowej (obecna Jarosława Dąbrowskiego), w 1868 na Nowym Mieście i w 1878 roku przy ul. Wodnej. W wieku XIX studnie miejskie zostały zastąpione przez nowe urządzenia hydrotechniczne – pompy. Chroniły one wodę przed zabrudzeniem oraz ułatwiały jej wydobywanie. Co ciekawe stworzenie wodociągów nie zahamowało powstawanie tych obiektów hydrotechniki. W niektórych dzielnicach pompy powstały po wojnie z racji niedoborów wody lub braku systemu wodociągowego.

Warto w tym miejscu wspomnieć o pierwszej próbie uruchomienia miejskich wodociągów, która miała miejsce już w XVI wieku. W roku 1530 podjęto decyzję o budowie drewnianego rurociągu, który doprowadzałby wodę z Młynówki do miasta. Obiekt miał podlegać zarządowi miejskiemu, który pobierał opłatę za jego użytkowanie w wysokości 20 florenów rocznie, płatnych do 30 listopada każdego roku. W przypadku nadwyżki finansowej pozostałą kwotę miasto przeznaczałoby na naprawę murów miejskich. Pierwszy wodociąg funkcjonował około 30lat, kiedy w wyniku braku konserwacji uległ zniszczeniu.

Tczewskie wodociągi powstały na przełomie 1904 i 1905 roku. Prace projektowe wykonała firma David Grove z Berlina, która od 1864 roku zajmowała się nawadnianiem, osuszaniem, instalacjami i systemami ciepłej wody. Na potrzeby inwestycji, której koszt sięgał 523 tyś. ówczesnych marek, magistrat miasta utworzył Miejskie Zakłady Zaopatrywania w Wodę. W 1905 roku rozpoczęto kompleksową budowę sieci wodociągowej. Pierwszą studnię głębinową o średnicy 200 mm i głębokości 90 m wybudowano w 1905 roku, a w roku 1906 kolejną o średnicy 125 mm i głębokości 230 m. W tym samym roku uruchomiono stację pomp wodociągowych, a w 1907 filtry wodociągowe i stację uzdatniania wody. Wodociągi objęły swoim zasięgiem większość obszaru ówczesnego Tczewa. W latach 1925-1928 dokonano pierwszej gruntownej modernizacji stacji, wymieniono silniki parowe na elektryczne i wykopano nowe studnie. Umożliwiło to podłączenie do sieci w latach 1928 – 29 domów na osiedlu Za Parkiem oraz w roku 1935 ulic Badowskiej, Henryka Dąbrowskiego i Wiejskiej (dzisiejszej Starowiejskiej). W wyniku działań wojennych zakład wodociągowy uległ licznym uszkodzeniem. Jako instytucja niezbędna dla miasta już w marcu 1945 roku wyremontowano dwie pompy i trzy studnie, zabezpieczając tym samym zaopatrzenie w wodę na najbliższe 20 lat. Okres lat pięćdziesiątych to kolejne zwiększenie długości sieci wodociągowej, w latach 1954 - 55 dociągnięto ją do Działek Staszica, ul. Ceglarskiej i Żuławskiej. Co ciekawe, większość robót wykonali sami mieszkańcy w tzw. czynie społecznym. Mimo odwiertu trzech nowych studni w latach 1961 – 1969 wodociągi nie zapewniały dostaw wody dla 37 tysięcy ówczesnych mieszkańców Tczewa. Dlatego w roku 1978 na terenie osiedla Suchostrzygi wybudowano Ujęcie Wody „Motława” z 11 studniami głębinowymi, które po 10 latach zmodernizowano. Ostatnia modernizacja miejskich wodociągów miała miejsce w latach 2001-2002 i pozwoliła na uzyskanie jakość wody zgodnej ze standardami obowiązującymi w Unii Europejskiej.

Odwrotną stroną dostarczania wody jest problem odprowadzenia tej zużytej. W średniowieczu i czasach późniejszych wodę wylewano wprost na ulice lub na tyły posesji, korzystając z rowu łączącego się z fosą. Wybrukowanie ulic i wydzielenie rynsztoków niewiele poprawiło sytuację sanitarną, dlatego też projektując wodociągi przygotowano także dokumentację kanalizacji. W 1904 roku w firmie Davida Grove opracowano dokumentację kanalizacji miejskiej, obejmującej 90 ha terenów miejskich. Oczyszczalnię ścieków zlokalizowano właśnie przy ul. Sambora. Zezwolenie na budowę firma otrzymała 28 sierpnia 1908 roku i w ciągu dwóch lat zbudowano główny ciąg doprowadzający ścieki do oczyszczalni mechanicznej i dalej rurą 50 metrów w głąb Wisły. Na ok. 80% powierzchni miasta była to kanalizacja grawitacyjna. Na pozostałym obszarze wybudowano kanalizację tłoczną, z jedną przepompownią na osiedlu Zatorze, uruchomioną w 1909 roku. W 1913 roku powstała sieć kanalizacyjna wzdłuż ul. Gdańskiej w kierunku Malinowa i wsi Lunau (obecnego Suchostrzygi). W latach 1934-35 pociągnięto kanalizację na ul. Badowską, Henryka Dąbrowskiego i Wiejską, a w 1938 dotarła na osiedle Prątnica. Po wojnie, w latach 1954 – 55, wraz z siecią wodociągową dociągnięto kanalizację do Działek Staszica, ul. Ceglarskiej i Żuławskiej. Do końca lat 60 zbudowano kolektory przy ul. Wojska Polskiego i Gdańskiej, a w 1986 zbudowano kolektor na Zatorzu likwidując dotychczasową przepompownie. Oczyszczalnia na Sambora funkcjonowała do roku 1997, kiedy to oddano do użytku mechaniczno – biologiczną oczyszczalnie przy ul. Czatkowskiej. 

fb2