Stangenberg - Prątnica

[mirza3]

Temat wydzielony z: Suchostrzygi" onclick="window.open(this.href);return false; , natomist wyjaśnienie nazwy Prątnica znajduje się tutaj: Cez @ Tczewskie nazwy" onclick="window.open(this.href);return false; oraz zunia @ Tczewskie nazwy" onclick="window.open(this.href);return false;


Początki, a zarazem i ostatki pruskiej działalności osadniczej w Tczewie, prowadzonej na pozostałościach majątku Stangenberg, tuż przez I wojną, opisane w znalezionej przez Jadzię książce o nowo oddanych budynkach Gdańskiej Dyrekcji Kolei Królewskiej (Jadzia@Ulica Chłodna):

... 29 grudnia 1911 założone zostalo w Tczewie Niemieckie Towarzystwo Osadnicze, zarejestrowana spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, która kontynuowała przedsięwzięcia osadnicze rozpoczęte przez Związek Kolejowy.
1 kwietnia 1914 Towarzystwo otrzymało 226 mórg* majątku Stangenberg, który w tym samym czasie przyłączony zostal do Tczewa. 110 mórg sprzedano sąsiedniemu właścicielowi ziemskiemu, 27 mórg Królewskiej Dyrekcji Kolejowej w Gdańsku, która wzniesie na pozyskanym obszarze służbowe budynki mieszkalne. Pozostałą powierzchnię około 99 mórg, Towarzystwo podzieliło na 68 majątków rentowych**, które powinny zostać zasiedlone w latach 1914 i 1915. Nie przeznaczona do natychmiastowej zabudowy część terenów osadniczych została wydzierżawiona pracownikom kolejowym jako grunty rolne (ilustracja 15). Ogółem, na koniec roku 1915 było w Tczewie 161 działek osadniczych obejmujących obszar 200 mórg. ...

il_15.JPG (33.24 KiB) Przejrzano 1904 razy

il_15.JPG (33.24 KiB) Przejrzano 1904 razy

* Morga pruska = 2553,21 m2

** Majątek rentowy
nieruchomość nabywana przez użytkownika od państwa pruskiego na zasadzie dożywotniej pożyczki. Przy zakupie użytkownik płacił 1/4 ceny, a pozostałą część spłacał przez 60 1/2 rokuw formie oprocentowanej renty, po czym gruntu przechodził na własność użytkownika. Do czasu spłaty całości renty grunt nie mógł być sprzedawany i dzielony. Po 10 latach spłaty użytkownik miał możliwość wykupu gruntu.

[LukaszB]

Prątnica - Stangenberg

Prątnica (Stangenberg) - pierwotnie dobra rycerskie, a od 1789 r. folwark położony na północ od miasta. Terenem swym obejmował pas ziemi od Kanału Młyńskiego przy dzisiejszej ulicy Sadowej, aż do dawnej Szosy Skarszewskiej (obecnie ulica Jagiellońska). 1 kwietnia 1914 r. włączono go w granice Tczewa.
Jak twierdzi gdański językoznawca prof. Edward Breza w artykule zamieszczonym w „Jantarowych Szlakach” Prątnica to nazwa topograficzna, ujawniająca występowanie zarośli i krzaków. Nazwę trzeba łączyć z wyrazami pręt, pręcik w znaczeniu 'patyk, chrust'. W liczbie mnogiej prątki znaczyły 'zarośla'. Prątnica pochodzi więc od wyrazu prąt (prątek, prętek, pręcik) z dodanym przyrostkiem – nica. Nazwę Prątnica Niemcy przetłumaczyli częściowo. Pierwszy człon nazwy prąt- został zastąpiony wyrazem Stange, który oznacza 'żerdź, drąg, pręt' więc oddaje temat nazwy, natomiast drugi człon – nica został zastąpiony przez berg, pochodzący od rzeczownika Berg 'góra'. Tak powstała niemiecka nazwa Stangenberg. W „Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich” wymieniono inne formy tej nazwy - Stenborgk (1648), Sztenbark (1710), Sztembarg (1780).
Znamy kilku właścicieli majątku Sztembark (Stangenberg), wg. książki „Rody ziem pruskich” byli to m.in.: Werda(Werdin) 1570, Wichman 1648, Targonia Żydowicz 1782, Bartsch 1775, Biber-Pałubicki 1776, od 1792 r. Pałubicki syn, potem wnuk. Ostatnim właścicielem folwarku od 1899 r. był Edward Schubert. W 1885 roku zamieszkiwało go 52 osoby.
W 1913 r. Niemiecka Spółdzielnia Osadnicza kupiła 22,5 ha ziemi od właścicielki Haglu na Prątnicy, płacąc po 60 fenigów za 1 m². Część położoną przy szosie gdańskiej odstąpiono kolei, resztę podzielono na działki o powierzchni 2.500 m². Nowopowstałe osiedle nie było podłączone do wodociągów miejskich ani skanalizowane. Osadnicy, będący pracownikami kolejowymi, budując systemem gospodarczym stworzyli do grudnia 1919 r. 15 osad w kierunku Szosy Skarszewskiej.
Dalszy rozwój budownictwa jednorodzinnego w południowej części dawnego folwarku Prątnica kontynuowała pod koniec lat dwudziestych i w latach trzydziestych XX w Tczewska Spółdzielnia Osadnicza. Na parcelowanych gruntach należących do magistratu ok. 1930 r. kolejarze wybudowali kilkanaście domów. Osiedle otrzymało oficjalną nazwę Siedlisko – co oznaczało matecznik, gniazdo. Dwie główne ulice o wrzecionowatym kształcie - Wigury i Rejtana tworzyły kształt osiedla. Rozwidlały się, a po 300 metrach znowu łączyły tworząc rondo. Z niego w przyszłości miały rozchodzić się nowe ulice.
Plany rozwoju Siedliska były ambitne – na pierwszej roboczej mapie osiedla przewidziano plac pod budowę szkoły. Pomysłu tego nigdy nie zrealizowano. Zrezygnowano również z nazwy Siedlisko, ponieważ bardziej rozpowszechniła się nazwa starego podmiejskiego folwarku. Zwiększająca się liczba nowo wybudowanych domów spowodowała podjęcie przez władze miasta działań inwestycyjnych. Po 1930 r. przeprowadzono elektryfikację osiedla, a w 1938 r. roboty kanalizacyjne.
W ewidencji dóbr kultury Tczewa przeczytać możemy, że przy ulicy Sadowej nr 6 znajduje się dom właściciela folwarku, wybudowany na początku XX w, a znajdują się w nim starsze piwnice o bardzo grubych murach. Obecnie jest tu siedziba tczewskiej prokuratury . Do zespołu pofolwarcznego należały również domy przy ul. Sadowej 3 i 5. Z ewidencji dowiadujemy się też, że najstarszym zachowanym domem osiedla był dom przy ulicy Rejtana 1, który obecnie został rozbudowany. Uwagę zwracają również domy dla pracowników kolei przy Wigury 1-2, położone są przy dawnym rondzie, które przecięła obecna DK 91.

[LukaszB]

Wszystkie pochwały za post do ZUNI , ja jedynie uzupełniłem go o nieliczne informacje

[zunia]

Przy obecnej Sadowej nr 6 (dawna Prątnica 19) w domu dawnego właściciela folwarku w 1945 roku zamieszkali państwo Alicja i Eugeniusz Frenchowiczowie (p. Alicja była siostrą J. Dylkiewicza) . Dzięki uprzejmości p. Krystyny Łatasiewicz możemy obejrzeć na zdjęciach rodzinnych fragmenty dworku:

Strona południowo -wschodnia budynku (1948r.). Na tle muru Józef Dylkiewicz z córką Marylą na ręce, obok stoi córka Krystyna, kuzynka Małgosia Andruszkiewicz i syn Iwo:

Fot. ze zbiorów rodzinnych p. K. Łatasiewicz

Prat1.JPG (101.74 KiB) Przejrzano 1641 razy

Fot. ze zbiorów rodzinnych p. K. Łatasiewicz

Prat1.JPG (101.74 KiB) Przejrzano 1641 razy

Wejście od strony północno-zachodniej (pocz. lat 50) - Małgosia Andruszkiewicz i po prawej stronie Krystyna Dylkiewicz :

Fot. ze zbiorów rodzinnych p. K. Łatasiewicz

Prat2.JPG (40.2 KiB) Przejrzano 1641 razy

Fot. ze zbiorów rodzinnych p. K. Łatasiewicz

Prat2.JPG (40.2 KiB) Przejrzano 1641 razy

Schody /taras/ ( 1957r). W środku Krystyna Dylkiewicz, po prawej Maryla Chylicka, po lewej Alicja Frenchowicz (córka właścicieli domu).

Fot. ze zbiorów rodzinnych p. K. Łatasiewicz

Prat4.JPG (126.98 KiB) Przejrzano 1641 razy

Fot. ze zbiorów rodzinnych p. K. Łatasiewicz

Prat4.JPG (126.98 KiB) Przejrzano 1641 razy

Strona południowa (1948 r.). Rodzina Dylkiewiczów - mama Julianna, tata Józef, córki Maryla i Krystyna i syn Iwo.

Fot. ze zbiorów rodzinnych p. K. Łatasiewicz

Prat3.JPG (118.46 KiB) Przejrzano 1641 razy

Fot. ze zbiorów rodzinnych p. K. Łatasiewicz

Prat3.JPG (118.46 KiB) Przejrzano 1641 razy

A tak dworek wygląda obecnie :

Sadowa.jpg (135.99 KiB) Przejrzano 1641 razy

Sadowa.jpg (135.99 KiB) Przejrzano 1641 razy

[zunia]

Ciekawostka - gdyby ktoś szukał w Ewidencji dóbr kultury informacji o domach przy ulicy Wigury nr 59, 61, 78, 84, 91 i 93, to niespodzianka - znajdują się na ulicy Wilczej (numery te same) .

[Przemek_26]

Dzień dobry,
Mieszkałem w tym domu w latach ok. 1979 do ok. 1983. Dom należał do moich dziadków Edmunda i Wandy Urbańskich którzy wyemigrowali do Niemiec w roku 1979. Zajmowali się uprawą warzyw i kwiatów. Jak sie patrzy na dom od ulicy Sadowej po prawej stronie na dzisiejszej wolnej przestrzeni (od domu na prawo do bocznicy Malinowa) była szklarnia z murowaną kotłownią z kominem i inspekty do uprawy warzyw. Po ich wyjeździe mieszkałem tam z rodzicami do ok 1983r. Łza w oku się kręci widząc swoje stare podwórko i ogród. A te piwnice pod domem i ich grube mury na pewno kryją jeszcze niejedną tajemnicę. Interesuje mnie jak dom przeszedł w posiadanie Państwa. Dziadkowie już dawno nie żyją a chetnie zobaczyłbym jakiekolwiek inne fotografie bądź dokumenty z tamtych czasów.

pozdrawiam
Przemysław Urbański

[be-good]

Dzień dobry,
Mieszkałem w tym domu w latach ok. 1979 do ok. 1983. Dom należał do moich dziadków Edmunda i Wandy Urbańskich którzy wyemigrowali do Niemiec w roku 1979. Zajmowali się uprawą warzyw i kwiatów. Jak sie patrzy na dom od ulicy Sadowej po prawej stronie na dzisiejszej wolnej przestrzeni (od domu na prawo do bocznicy Malinowa) była szklarnia z murowaną kotłownią z kominem i inspekty do uprawy warzyw. Po ich wyjeździe mieszkałem tam z rodzicami do ok 1983r. Łza w oku się kręci widząc swoje stare podwórko i ogród. A te piwnice pod domem i ich grube mury na pewno kryją jeszcze niejedną tajemnicę. Interesuje mnie jak dom przeszedł w posiadanie Państwa. Dziadkowie już dawno nie żyją a chetnie zobaczyłbym jakiekolwiek inne fotografie bądź dokumenty z tamtych czasów.

pozdrawiam
Przemysław Urbański

Prosimy o stare zdjęcia, wspomnienia i przemyślenia

[Przemek_26]

Dzień dobry,
Musiałbym poszperać w zdjęciach rodziców i może jakaś fotka by się znalazła. Z dzieciństwa pamiętam jeszcze że przed samym domem znajdowała sie jeszcze szopa drewniana i budynek drewniany coś na kształt wozu cygańskiego. Pamietam rozbiórki tych budynków i stare monety ktore znajdowałem pomiedzy deskami. Nie pamietam co to były za monety, ale raczej nie były polskie. Zastanawiałem się wtedy czy to nie jakiś ukryty skarb:)
pozdrawiam