Miasto na przełomie XIX i XX wieku według „Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich” pod redakcją Bronisława Chlebowskiego, wydanego w Warszawie w 1892 r. W tym też roku miasto obejmowało 1867 hektarów (dzisiaj dla porównania ma 2226 ha). Tczew zamieszkiwało blisko 12 tys. mieszkańców: 5380 katolików, 5255 ewangelików, 417 Żydów, 93 obywateli innych wyznań.

Mieszkańcy trudnili się głównie przemysłem oraz handlem drewnem, zbożem i mąką. Wielu z nich znajdowało zatrudnienie na kolei. Przewodnik przypominał, że w Tczewie schodzą się cztery drogi żelazne – do Królewca, Piły, Bydgoszczy i Gdańska. Podkreślano, że tutejszy dworzec kolejowy należy do największych i najpiękniejszych tego typu obiektów w całym państwie pruskim. Zawarto również szczegółowy opis mostu przez Wisłę, zbudowanego za sumę 4 mln talarów. Dzisiejszy most drogowy pełnił wówczas jeszcze swoją pierwotną funkcję mostu kolejowego z możliwością przejazdu dla innych pojazdów. Autor słownika podawał, że trwa właśnie końcowa faza budowy nowego mostu kolejowego. Jak obliczono, do budowy użyto prawie o milion kilogramów żelaza więcej niż w paryskiej wieży Eiffla.

Odnotowano, że w Tczewie znajduje się sąd, trzy banki, drukarnia, dwa niemieckie czasopisma, dwie cukrownie, poczta, urząd kolejowy, młyn parowy, dwie garbarnie, dwie odlewnie żelaza, dwie cegielnie, dwa tartaki, browar, młyn gipsowy, fabryka szamotu (wyrobów ceramicznych) oraz port zimowy z przewozem. Rocznie w mieście odbywają się cztery jarmarki, w tym na bydło i konie. Oprócz miejskich szkół ludowych miasto posiada męskie progimnazjum oraz wyższą szkołę dla dziewcząt im. Cesarzowej Augusty Wiktorii. Wśród atrakcji turystycznych wymieniono kościół pw. św. Krzyża oraz kościół podominikański (należący wówczas do luteran). Podano, że w 1835 r. miejscowi Żydzi zbudowali „pokaźną” synagogę. Ich rabin, dr Caro, wydał w 1880 r. broszurę o historii Tczewa.

(LukaszB, zielu)