Sporo informacji na temat tczewskiego „Sokoła” znajdziemy w książce A. Boguckiego „Towarzystwo
Gimnastyczne „Sokół” na Pomorzu 1893-1939”:
Z inicjatywy zarządu Dzielnicy Pomorskiej w 1923 r. przystąpiono do tworzenia okręgu tczewskiego. Przyłączono do niego gniazda sokole z powiatów: tczewskiego, starogardzkiego i gniewskiego. Dnia 13 kwietnia 1924 r. odbył się w Tczewie w Hotelu Centralnym zjazd delegatów gniazd sokolich z Okręgów I i II, na którym został powołany Okręg VII tczewski Dzielnicy Pomorskiej ZTG „Sokół" w Polsce. Wybrano zarząd w składzie: Stefan Wojczyński (burmistrz Tczewa) - prezes, Jan Kolęda (Starogard) - wiceprezes, Wincenty Jakubowicz (Tczew) - sekretarz, Jan Grzankowski (Tczew) - skarbnik, Leon Hennig (Tczew) - naczelnik, Józef Roszak (Starogard) - z-ca naczelnika oraz ławnicy Stanisław Kwiatkowski (Pelplin) i Władysław Kulczyński (Gniew). Potem wiceprezesem został dr Edward Suchecki - prezes gniazda sokolego w Starogardzie. Po zmianach w zarządzie Okręgu VII funkcję sekretarza pełnił Leonard Skocki z Tczewa, jego zastępcą był dr Roman Borowski z Gniewu. Funkcję naczelnika pełnił później Józef Wolny, a naczelniczki Jadwiga Stankiewiczówna
„(…) W 1924 r. do Okręgu VII tczewskiego należały gniazda sokole: Tczew, Pelplin, Zblewo, Gniew, Lubichowo, Starogard, Opalenie. W następnych latach przyłączono gniazda: Kolonię Ostrowicką, Dalwin i Swarożyn oraz od 1931 r. gniazda żeńskie w Tczewie i Pelplinie.
Komenda Powiatowa Policji Państwowej w Tczewie - Ekspozytura Okręgowego Urzędu Policji Politycznej w piśmie z dnia 3 lipca 1924 r. do Komendy Okręgu XII (Pomorskiego) Urzędu Policji Politycznej w Toruniu przekazała dane o TG „Sokół" w Tczewie. Pisano: „Istniejące na tutejszym terenie stowarzyszenie 'Sokół' liczy 350 członków. Jako członkowie figurują m.in. i protegują p.p. Starosta i Burmistrz oraz wybitniejsi obywatele jak Orcholski, Witosławski, redaktor 'Dziennika Tczewskiego, Furmański itd. Stowarzyszenie to liczy 50 członków czynnych, jest podzielone na 3 oddziały piłki nożnej. Cel Sokoła jest ten, ażeby młodzież należącą wychować fizycznie i przygotować ją do wojskowości i wpajać w młodzież ducha narodowego. Mniemanie jakoby stowarzyszenie 'Sokoła' tutejszego zajmowało się jakąkolwiek polityką nie można ustalić, lecz z nazwisk osobistości należących i protegujących to stowarzyszenie, wynika, że Sokół stoi na gruncie czysto narodowym''
„(…)W 1927 roku Okręg VII liczył 654 członków i 132-osobową grupę młodzieży. Organizowane przez ten okręg zloty były manifestacjami narodowymi, na których prezentowano wyszkolenia gimnastycznego oraz wojskowego Polaków. Jak wspomniał kronikarz zlotu w Gniewie w 1928 r., „Był on niejako odpowiedzią na zakusy Niemców, którzy z drugiej strony Wisły, z Kwidzyna, swe zachłanne ręce wyciągają po nasze polskie ziemie"
Oprócz zlotów Okręg VII corocznie organizował zawody sportowe, m.in. bieg rozstawny sztafetowy na 25 km, zawody pływackie, L.A., strzeleckie, rozgrywki w piłkę nożną o mistrzostwo okręgu. Wszystkie gniazda aktywnie uczestniczyły w PW. Sokoli zdobywali Państwowe Odznaki Sportowe. Piąty zlot Okręgu VII odbył się 2 września 1928 r. w Gniewie pod prezesurą Stefana Wojczyńskiego, burmistrza Tczewa. Patronat nad zlotem objęli starostowie powiatów gniewskiego, tczewskiego i starogardzkiego
W 1929 r. Zarząd Okręgu VII stanowili: Stefan Wojczyński - prezes, dr Edward Suchecki - wiceprezes, Leonard Skocki - sekretarz, Henryk Letzelberger - naczelnik, Jan Roszak - z-ca naczelnika, Styczyński - skarbnik, Jadwiga Stankiewiczówna - naczelniczka. W tym samym roku przy Okręgu VII powołano Okręgowy Wydział Sokolic, z którego przewodniczącą wybrano Kołodziejską, a potem Zofię Mikołajewską na czele. W 1929 r. do Okręgu VII należały gniazda sokole: Tczew, Pelplin, Dalwiny, Starogard, Zblewo, Lubichowo, Gniew, Opalenie, Kolonia Ostrowicka (gn. męskie), Kolonia Ostrowicka (gn. Żeńskie)w.
W 1931 r. powołano sokole gniazdo żeńskie w Tczewie i Pelplinie. Aktywną działaczką była Jadwiga Stankiewiczówna - naczelniczka Okręgu VIII. Powstały też Wydziały Sokolic przy gniazdach mieszanych w Tucholi, Unisławiu i Chełmnie.
Podczas zjazdu Rady Okręgu VII w Starogardzie w dniu 24 kwietnia 1932 r. dokonano wyboru zarządu w składzie: Stefan Wojczyński (Tczew) - prezes , dr Edward Suchecki (Starogard) - I wiceprezes, Szramka (Zblewo) - II wiceprezes, Wolny (Tczew) - naczelnik, Gibowski - podnaczelnik oraz członkowie: Roszak (Starogard), Kołodziejczyk (Zblewo), Radziszewski (Tczew), Bobowski (Pelplin), Filcek (Lubichowo)
- Zarząd Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Tczewie. Prawdopodobnie 1934r.
W zjeździe okręgowym 28 lutego 1937 r. w sali Rady Miejskiej w Tczewie uczestniczyli przedstawiciele władz wojskowych i burmistrz W. Jagalski. Posiedzenie poprzedziła msza św. w kościele św. Krzyża. Delegaci gniazd złożyli sprawozdania, wzywane też do wytrwałej pracy sokolej i werbowania nowych członków. Wybrano nowy zarząd w składzie: Leonard Skocki - prezes, dr Edward Suchecki - wiceprezes, członkowie: Irena Gałązkówna, Józef Radziszewski, Konrad Sochacki, Wacław Mietlicki, Alfons Guziński i Stefan Gibowski - naczelnik. Uchwalony budżet na 1937 r. był wysoki i wynosił 1730,14 zł. Zadecydowano zorganizować zlot okręgowy oraz wyjazd na zlot do Katowic.
W grodzie Sambora w Tczewie 5 sierpnia 1937 r.odbył się kolejny - dwunasty zlot Okręgu VII, na który przybyło 449 uczestników z 9 gniazd sokolich. Przy dźwiękach orkiestry kolejowej odbyła się defilada do kościoła farnego na mszę św., którą celebrował ks. Ruchniewicz. Na defiladę na placu św. Grzegorza przybyli przedstawiciele wojewody i starosty. Na stadionie miejskim odbyły się ćwiczenia gimnastyczne wolne i na przyrządach, z lancami i z toporkami. Zorganizowano sztafetę olimpijską i bieg. Wieczorem odbyła się zabawa taneczna. W tym samym roku okręg organizował też różne zawody sportowe.
W 1937 r. Okręg VII tczewski liczył 9 gniazd, 477 członków oraz 148 chłopców i dziewcząt. Siedem gniazd miało sztandary. Okręg VII był organizatorem kursów gimnastycznych, na których pokazy prowadzili Tadeusz Bettyna i Roman Majtkowski z TG „Sokół" I w Bydgoszczy.
W 1937 roku aktywnie działały w Pomorskim Okręgowym Związku Bokserskim gniazda sokole: Tczew, Chełmża, Grudziądz, Bydgoszcz, Toruń I , Chojnice.
Jeden z kursów gimnastycznych odbył się 18-19 marca 1939 r. w Tczewie, wzięło w nim udział 30 uczestników z 6 gniazd. Ćwiczono gimnastykę szwedzką i musztrę wojskową, uczono ideologii sokolej.
Zarząd Okręgu VII tczewskiego w 1939 r. stanowili Leonard Skocki - prezes, Zalewski - naczelnik oraz członkowie: Stróżewski, Wachowiak, Stuczyńska i Gajowa. Zlot Okręgu VII tczewskiego odbył się 18 czerwca 1939 r. w Tczewie i zgromadził 450 uczestników. Po mszy św. odprawionej przez kapelana okręgu ks. Lissa zorganizowano ćwiczenia zlotowe i defiladę z orkiestrą kolejarską. Otwarcie zlotu na Rynku dokonał prezes Dzielnicy Pomorskiej Kazimierz Tomaszewski i Prezes Okręgu VII Leonard Skocki. Na zlot przybyli sokoli z Gdańska z Wojciechem Jedwabskim na czele.
Wobec zbliżającej się wojny, prezes L. Skocki nawiązując do sytuacji międzynarodowej podkreślił, że sokolstwo polskie nie tylko będzie bronić granic Polski, ale stworzy „Wielką Polskę, jak za czasów Chrobrego''. Przebywający na tym zlocie naczelnik dzielnicy Paweł Bączyński w mocnych słowach wystąpił przeciw zbrojnej polityce Niemiec. Po wspólnym żołnierskim obiedzie rozpoczęły się na stadionie miejskim popisy zlotowe. Dodatkowo zorganizowano pokazy piramid oraz ćwiczenia wolne dla druhów i druhen.
W Okręgu VII tczewskim wyróżniali się w lekkoatletyce sokoli: Łucja i Hildegarda Pietruszyńskie, Maria Pomerańska, Helena Tuskówna, Maria Kruszyńska, Rozalia Różnowska, Bella Stuart, Władysław Dunecki, Wencke, Jan Lemański, Jerzy Turowski, Alfons Targau, Brzeziński, Augustyn Koszmider, Eustachy Biszewski, Stanisław Jagoda i wielu innych.
„(…) Natomiast najlepszymi pływaczkami wśród sokolic były Bella Stuart z Tczewa, Pelagia Jasikiewiczówna z Gdańska i Maria Pacoszyńska z Grudziądza.
W „Sokole" tczewskim dobrymi pięściarzami byli m.in. Jan Lemański, Leon Skierka, Maksymilian Bies, Bolesław Saks, Edmund Landowski, Schoenrock. Reprezentowali oni okręg w zawodach o mistrzostwo Pomorza i Polski.
Więcej w książce:
http://kpbc.ukw.edu.pl/dlibra/plain-content?id=85542
I zdjęcia z Archiwum Akt Nowych – Muzeum Józefa Piłsudskiego w Belwederze:
Zbiór: Tczew. Fotografie miasta oraz organizacji paramilitarnych w powiecie.
- Drużyna lekkoatletyczna "Sokoła" w Tczewie.
)
: