Lodołamacze i lodołamanie
Regulamin forum
1. Treści i załączniki umieszczane w postach mogą być użyte w działalności Dawnego Tczewa przy zachowaniu dbałości o dane wrażliwe.
1. Treści i załączniki umieszczane w postach mogą być użyte w działalności Dawnego Tczewa przy zachowaniu dbałości o dane wrażliwe.
-
- Burmistrz
- Reakcje:
- Posty: 7996
- Rejestracja: 21 sty 2011, o 17:54
- Lokalizacja: Tczew
- Podziękował;: 685 razy
- Otrzymał podziękowań: 562 razy
- Płeć:
- Kontakt:
Re: Lodołamacze i lodołamanie
Trochę większy kadr znanej nam pocztówki
- Załączniki
-
- delcampe
- 049_001.jpg (367.53 KiB) Przejrzano 2596 razy
- delcampe
- 049_001.jpg (367.53 KiB) Przejrzano 2596 razy
"Nasze czyny mogą jednakowoż przetrwać długo, o ile otrzymają potwierdzenie poprzez słowa świadków lub uratują pamięć dzięki spisaniu" Sambor II
-
- Koordynator
-
Pisarz Miejski
- Reakcje:
- Posty: 4761
- Rejestracja: 2 lut 2011, o 20:15
- Znajomość języków obcych: English, Deutsch, Pусский
- Lokalizacja: Najpierw Czyżykowo, potem Bajkowe, obecnie Górki, za jakiś czas - Rokitki :( ...
- Podziękował;: 191 razy
- Otrzymał podziękowań: 145 razy
- Płeć:
- Kontakt:
Re: Lodołamacze i lodołamanie
.
W roku 1880 rozpoczęła się trwająca do dziś era rozbijania lodu na Wiśle przez stalowe lodołamacze. Wcześniej próbowano rozwiązywać ten problem przy pomocy dynamitu , o czym m.innymi pisała Zunia viewtopic.php?p=44271#p44271 :
[thumbnail]https://img0.etsystatic.com/037/1/86076 ... 4_c6rg.jpg[/thumbnail]
W tymże roku 1880 w Gdańsku powstał "Weichsel" - lodołamacz - pionier, ukazany na obrazie z tego tematu na naszym Forum:
viewtopic.php?p=3901#p3901
http://forum.dawnygdansk.pl/viewtopic.php?t=6049
Ale zanim został on zwodowany, ktoś musiał pod koniec zimy 1879/1880 chronić zagrożone powodzią Żuławy przed zalaniem lodowatymi wodami Wisły.
Dokonali tego gdańscy saperzy, wówczas jeszcze nazywani w naszym języku "pionierami". Prawie dwustu z nich poruszało się pieszo w górę zamarzniętej rzeki i detonowało niebezpieczne zatory:
Już sama wizja sporych oddziałów pruskich saperów miotających ładunki w kierunku spiętrzonego wiślanego lodu jest (WG mnie) bardzo porywająca.
Ale jako wyznawca "historycznego punka" jestem pod wrażeniem innego faktu. Batalion saperów operujący w roku 1880 z Gdańska został później przeniesiony do Królewca, gdzie w roku 1889 otrzymał honorowy patronat... RADZIWIŁŁA ...
A dokładnie, wielce zasłużonego dla Prus księcia Wilhelma Radziwiłła:
[thumbnail]http://upload.wikimedia.org/wikipedia/d ... ziwill.jpg[/thumbnail]
CZYTAJ: http://pl.wikipedia.org/wiki/Wilhelm_Ra ... 5%82%C5%82
Na dowód - kolejne źródła i eleganckie pocztówki z ich koszar w Królewcu :
http://www.mars.slupsk.pl/fort/p_pion.htm
http://de.wikipedia.org/wiki/Neupreu%C3 ... bataillone
Nie mogę na moim zabałaganionym dysku odnaleźć posiadanej przeze mnie notatki prasowej , w której występowali jako "pionierzy z batalionu Radziwiłła" - opis dość kłócący się z naszą oficjalną wizją pruskiego zaboru ...
W roku 1880 rozpoczęła się trwająca do dziś era rozbijania lodu na Wiśle przez stalowe lodołamacze. Wcześniej próbowano rozwiązywać ten problem przy pomocy dynamitu , o czym m.innymi pisała Zunia viewtopic.php?p=44271#p44271 :
[thumbnail]https://img0.etsystatic.com/037/1/86076 ... 4_c6rg.jpg[/thumbnail]
W tymże roku 1880 w Gdańsku powstał "Weichsel" - lodołamacz - pionier, ukazany na obrazie z tego tematu na naszym Forum:
viewtopic.php?p=3901#p3901
http://forum.dawnygdansk.pl/viewtopic.php?t=6049
Ale zanim został on zwodowany, ktoś musiał pod koniec zimy 1879/1880 chronić zagrożone powodzią Żuławy przed zalaniem lodowatymi wodami Wisły.
Dokonali tego gdańscy saperzy, wówczas jeszcze nazywani w naszym języku "pionierami". Prawie dwustu z nich poruszało się pieszo w górę zamarzniętej rzeki i detonowało niebezpieczne zatory:
Już sama wizja sporych oddziałów pruskich saperów miotających ładunki w kierunku spiętrzonego wiślanego lodu jest (WG mnie) bardzo porywająca.
Ale jako wyznawca "historycznego punka" jestem pod wrażeniem innego faktu. Batalion saperów operujący w roku 1880 z Gdańska został później przeniesiony do Królewca, gdzie w roku 1889 otrzymał honorowy patronat... RADZIWIŁŁA ...
A dokładnie, wielce zasłużonego dla Prus księcia Wilhelma Radziwiłła:
[thumbnail]http://upload.wikimedia.org/wikipedia/d ... ziwill.jpg[/thumbnail]
CZYTAJ: http://pl.wikipedia.org/wiki/Wilhelm_Ra ... 5%82%C5%82
Na dowód - kolejne źródła i eleganckie pocztówki z ich koszar w Królewcu :
http://www.mars.slupsk.pl/fort/p_pion.htm
http://de.wikipedia.org/wiki/Neupreu%C3 ... bataillone
Nie mogę na moim zabałaganionym dysku odnaleźć posiadanej przeze mnie notatki prasowej , w której występowali jako "pionierzy z batalionu Radziwiłła" - opis dość kłócący się z naszą oficjalną wizją pruskiego zaboru ...
-
- Koordynator
-
Pisarz Miejski
- Reakcje:
- Posty: 4761
- Rejestracja: 2 lut 2011, o 20:15
- Znajomość języków obcych: English, Deutsch, Pусский
- Lokalizacja: Najpierw Czyżykowo, potem Bajkowe, obecnie Górki, za jakiś czas - Rokitki :( ...
- Podziękował;: 191 razy
- Otrzymał podziękowań: 145 razy
- Płeć:
- Kontakt:
Re: Lodołamacze i lodołamanie
be-good pisze:... Nie mogę na moim zabałaganionym dysku odnaleźć posiadanej przeze mnie notatki prasowej , w której występowali jako "pionierzy z batalionu Radziwiłła" - opis dość kłócący się z naszą oficjalną wizją pruskiego zaboru ...
Oto dwie notatki pokazujące, że Batalion Radziwiłła bardziej niż lodowych zaporów czy nurtu rzeki, obawiał się w Tczewie zakaźnych chorób, które my mamy szczęście znać jedynie z historycznych książek... :
-
- Przybysz
- Reakcje:
- Posty: 16
- Rejestracja: 2 lip 2015, o 08:13
- Podziękował;: 0
- Otrzymał podziękowań: 0
- Kontakt:
Re: Lodołamacze i lodołamanie
Tak na początek rysunek pierwszego wiślanego lodołamacza.
NAZWA STATKU: „WEICHSEL”
POPRZEDNIE NAZWY:
TYP STATKU: LODOŁAMACZ PAROWY
ROK BUDOWY: 1880
STOCZNIA: Danziger Schiffswerft & Kesselschmiede F.Devrient & Co., Danzig. [Niemcy] NR. BUD.:
DANE TECHNICZNE:
1915 r.
długość całkowita: 26,50 m; szerokość całkowita: 4,77 m; szerokość na wręgach: 4,65 m; wysokość burt: 2,45 m; wysokość statku: 3,60 m; zanurzenie min.: 1,58 m; zanurzenie max.: 1,75 m. nośność: 34,1 t.
1923 r.
długość całkowita: 26,50 m; długość m.p.: 26,00 m; szerokość całkowita: 4,77 m; szerokość na wręgach: 4,65 m; wysokość burt: 2,45 m; wysokość statku: 3,60 m; zanurzenie min.: 1,58 m; zanurzenie max.: 1,80 m. nośność: 34,1 t.
SILNIKI GŁÓWNE:
1 maszyna parowa stojąca podwójnego rozprężania produkcji F. Schichau Werft, Elbing 1880 rok o mocy 120 KM; średnica cylindrów: 300 mm ▪ 535 mm; skok tłoka: 300 mm; ilość obrotów: 230/min.
urządzenia elektryczne:
1 dynamomaszyna parowa o mocy 7,1 kV przy 600 obr./min. napięcię 65 V.
KOTŁY PAROWE:
1880
1 kocioł parowy płomieniówkowy produkcji Danziger Schiffswerft & Kesselschmiede F.Devrient & Co., Danzig z 1880 roku; ciśnienie 6 atm.; pow. grzewcza: 52,0 m2. nr. fabryczny:
1900
1 kocioł parowy szkocki produkcji Danziger Schiffswerft und Maschinenbauanstalt Johannsen & Co., Danzig z 1899 rok; ciśnienie 6 atm.; pow. grzewcza: 60,0 m2. nr. fabryczny:
zużycie węgla przy pełnej mocy 120 kg/godz.
INNE DANE:
materiał budowy: dno: stal; burt: stal; pokład: drewno
kadłub nitowany o poprzecznym systemie wiązań.
napęd; jedna śruba czteroskrzydłowa o średnicy 1.400 mm; prędkość: 15,0 km/h.; załoga: 6 osób
PORT MACIERZYSTY:
Elbing
ARMATOR:
Wasserbauamt, Elbing
NUMERY REJESTRACYJNE:
151 [BSR, Danzig]
RYS HISTORYCZNY
1880: WEICHSEL - Königlische Weichsel Strombauverwaltung, Danzig – Königlische Maschinenbauinspektion, Gross
Plechnendorf.
pierwszy wiślany lodołamacz, koszt jego budowy wyniósł 74.900 RM. Kadłub stalowy wykonany z blach o grubości od 13 do 7 mm. Odległości wręg kadłuba: dziób – 500 mm; śródokręcie – 400 mm i rufa – 500 mm.
1900: - wymiana kotła parowego.
1901.XI.07: - próby na mili pomiarowej uzyskano prędkość 14,55 km/godz. przy pełnej mocy maszyn i ciśnieniu
pary 5 atm
1913.XII. - próby na mili pomiarowej uzyskano prędkość 15,22 km/godz. przy pełnej mocy maszyn i ciśnieniu
pary 5 atm.
1915: - skład załogi: kapitan – Gnoyke Karl, maszynista – Fahrmann Johann; marynarze – Wams August i
Makowski Bruno, palacze – Stenke Alfons i Pauls Juliusz.
1919: - Königlische Wasserbauinspektion, Marienburg. [Malbork]
1920: - Reichswasserbauinspektion, Marienburg.
193. : - Wasserbauamt, Elbing.
1940: - jeszcze wykazywany, dalszy los nieznany.
© OPRACOWAŁ: Waldemar Danielewicz Gdańsk 28 październik 2007.
NAZWA STATKU: „WEICHSEL”
POPRZEDNIE NAZWY:
TYP STATKU: LODOŁAMACZ PAROWY
ROK BUDOWY: 1880
STOCZNIA: Danziger Schiffswerft & Kesselschmiede F.Devrient & Co., Danzig. [Niemcy] NR. BUD.:
DANE TECHNICZNE:
1915 r.
długość całkowita: 26,50 m; szerokość całkowita: 4,77 m; szerokość na wręgach: 4,65 m; wysokość burt: 2,45 m; wysokość statku: 3,60 m; zanurzenie min.: 1,58 m; zanurzenie max.: 1,75 m. nośność: 34,1 t.
1923 r.
długość całkowita: 26,50 m; długość m.p.: 26,00 m; szerokość całkowita: 4,77 m; szerokość na wręgach: 4,65 m; wysokość burt: 2,45 m; wysokość statku: 3,60 m; zanurzenie min.: 1,58 m; zanurzenie max.: 1,80 m. nośność: 34,1 t.
SILNIKI GŁÓWNE:
1 maszyna parowa stojąca podwójnego rozprężania produkcji F. Schichau Werft, Elbing 1880 rok o mocy 120 KM; średnica cylindrów: 300 mm ▪ 535 mm; skok tłoka: 300 mm; ilość obrotów: 230/min.
urządzenia elektryczne:
1 dynamomaszyna parowa o mocy 7,1 kV przy 600 obr./min. napięcię 65 V.
KOTŁY PAROWE:
1880
1 kocioł parowy płomieniówkowy produkcji Danziger Schiffswerft & Kesselschmiede F.Devrient & Co., Danzig z 1880 roku; ciśnienie 6 atm.; pow. grzewcza: 52,0 m2. nr. fabryczny:
1900
1 kocioł parowy szkocki produkcji Danziger Schiffswerft und Maschinenbauanstalt Johannsen & Co., Danzig z 1899 rok; ciśnienie 6 atm.; pow. grzewcza: 60,0 m2. nr. fabryczny:
zużycie węgla przy pełnej mocy 120 kg/godz.
INNE DANE:
materiał budowy: dno: stal; burt: stal; pokład: drewno
kadłub nitowany o poprzecznym systemie wiązań.
napęd; jedna śruba czteroskrzydłowa o średnicy 1.400 mm; prędkość: 15,0 km/h.; załoga: 6 osób
PORT MACIERZYSTY:
Elbing
ARMATOR:
Wasserbauamt, Elbing
NUMERY REJESTRACYJNE:
151 [BSR, Danzig]
RYS HISTORYCZNY
1880: WEICHSEL - Königlische Weichsel Strombauverwaltung, Danzig – Königlische Maschinenbauinspektion, Gross
Plechnendorf.
pierwszy wiślany lodołamacz, koszt jego budowy wyniósł 74.900 RM. Kadłub stalowy wykonany z blach o grubości od 13 do 7 mm. Odległości wręg kadłuba: dziób – 500 mm; śródokręcie – 400 mm i rufa – 500 mm.
1900: - wymiana kotła parowego.
1901.XI.07: - próby na mili pomiarowej uzyskano prędkość 14,55 km/godz. przy pełnej mocy maszyn i ciśnieniu
pary 5 atm
1913.XII. - próby na mili pomiarowej uzyskano prędkość 15,22 km/godz. przy pełnej mocy maszyn i ciśnieniu
pary 5 atm.
1915: - skład załogi: kapitan – Gnoyke Karl, maszynista – Fahrmann Johann; marynarze – Wams August i
Makowski Bruno, palacze – Stenke Alfons i Pauls Juliusz.
1919: - Königlische Wasserbauinspektion, Marienburg. [Malbork]
1920: - Reichswasserbauinspektion, Marienburg.
193. : - Wasserbauamt, Elbing.
1940: - jeszcze wykazywany, dalszy los nieznany.
© OPRACOWAŁ: Waldemar Danielewicz Gdańsk 28 październik 2007.
-
- Przybysz
- Reakcje:
- Posty: 16
- Rejestracja: 2 lip 2015, o 08:13
- Podziękował;: 0
- Otrzymał podziękowań: 0
- Kontakt:
Re: Lodołamacze i lodołamanie
Drugi wiślany lodołamacz pod względem daty budowy:
NAZWA STATKU: „LIS”
POPRZEDNIE NAZWY: ex. „ŻÓRAW”; ex “FUSCH”; ex “MONTAU”
TYP STATKU: LODOŁAMACZ PAROWY
ROK BUDOWY: 1882
STOCZNIA: Danziger Schiffswerft & Kesselschmiede F.Devrient & Co., Danzig. [Niemcy] NR. BUD.:
DANE TECHNICZNE:
1915 r.
długość całkowita: 33,10 m; szerokość całkowita: 5,53 m; szerokość na wręgach: 5,50 m; wysokość burt: 2,75 m; wysokość statku: 4,25 m; zanurzenie min.: 1,58 m; zanurzenie max.: 1,82 m. nośność: 64,7 t.
1949 r.
długość całkowita: 33,10 m; szerokość całkowita: 5,53 m; wysokość burt: 2,90 m; wysokość: 4,90 m; zanurzenie min.:2,30 m; zanurzenie max.: 2,80 m.; nośność: 65 t.
SILNIKI GŁÓWNE:
1 maszyna parowa stojąca podwójnego rozprężania produkcji F. Schichau Werft, Elbing 1882 rok o mocy 200 KM; średnica cylindrów: 360 mm ▪ 680 mm; skok tłoka: 740 mm; ilość obrotów: 192/min.
urządzenia elektryczne:
1 dynamomaszyna parowa o mocy 7,1 kV przy 600 obr./min. napięcię 65 V.
KOTŁY PAROWE:
1882
1 kocioł parowy płomieniówkowy produkcji J.W. Klawitter, Danzig z 1881 roku; ciśnienie 6 atm.; pow. grzewcza: 81,0 m2. nr. fabryczny:
1910
1 kocioł parowy szkocki produkcji Danziger Schiffswerft und Maschinenbauanstalt Johannsen & Co., Danzig z 1910 roku; ciśnienie 10 atm.; pow. grzewcza: 76,59 m2. nr. fabryczny: 90
zużycie węgla przy pełnej mocy 165 kg/godz.
INNE DANE:
materiał budowy: dno: stal; burt: stal; pokład: drewno
kadłub nitowany o poprzecznym systemie wiązań.
napęd; jedna śruba czteroskrzydłowa o średnicy 1.540 mm; prędkość: 15,8 km/h.; załoga: 7 osób
PORT MACIERZYSTY:
Tczew
ARMATOR:
Rejon Dróg Wodnych w Tczewie.
NUMERY REJESTRACYJNE:
152 [BSR, Danzig] 5711 [P.Z.W., Tczew]
RYS HISTORYCZNY
Zbudowany na przełomie roku 1881/82 na zamówienie niemieckiego Königlischen Weichsel-Strombauverwaltung, Danzig-Krakau otrzymał nazwę „MONTAU”. Koszt jego budowy wyniósł 110.500 RM. Kadłub zbudowano z blach stalowych o grubości od 15 do 8 mm. a pokład z beli drewnianych o grubości 65 mm.
W czasie akcji lodołamania 15 stycznia 1900 roku o godz. 16:45 w miejscowości Kurzebrack [dz. Korzeniewo] „Montau” doznał awarii steru natomiast 7 listopada 1901 roku podczas prób na mili pomiarowej osiągnął prędkość 17,35 km/godz. przy ciśnieniu pary 6 atm. Jego zatrudnienie przy akcji lodołamania na przełomie roku 1906/07 wygladało następująco: 13 do 24 grudnia, 27 do 31 grudnia 1906 r., 2 do 13 stycznia, 19 do 31 stycznia; 1 do 23 luty, 25 do 28 luty, 1 do 2 marca i 4 do 14 marca 1907 r. W 1911 roku na lodołamaczu wymieniono kocioł parowy a w 1919 roku dokonano wymiany pokładu. Po powstaniu Wolnego Miasta Gdańska w 1920 roku „Montau” jak i pozostałe lodołamacze przeszły pod zarząd Rady Portu i Dróg Wodnych [niem. der Hafen und die Wasserwege von Danzig] i podlegały Maschinenbauamt Danzig-Krakau i stacjonowały w Gross Plehnendorf [ dz. Gdańsk-Pleniewo]. W 1921 roku przeszedł gruntowny remont kotła i maszyny parowej, rok później remont kapitalny kadłuba, w 1923 roku wymieniono śrubę napędową i wymieniono część nitów w poszyciu. W 1924 roku lodołamacz był gotowy do akcji od 17 listopada. W lutym 1927 roku pracuje przy ujściu Wisły wyłamując rynnę dla promów w Schiewenhorst [dz. Gdańsk-Świbno]. Podczas łamania lodów przy ujściu Wisły koło Schiewenhorst 24 lutego 1929 roku w mocnym lodzie doznał uszkodzenia panewek wału śrubowego i pokrzywienia skrzydeł śruby, naprawa trwała do 25 lutego. Trzy dni później uszkodzeniu uległa rufa gdzie puściły nity, naprawa do 3 marca 1929 roku, natomiast 13 marca doznał przegrzania wału korbowego naprawiony 17 marca 1929 r. Koszt tych napraw wyniósł 3.100 guldenów. Poniżej skład załogi w latach 1933/35: kapitan-Geshke Ferdinand; mechanik-Rose Karl; marynarze-Murwald Otto, Elsner Emil, Skadell Walter; pomocnik mechanika-Schinbrievel Adolf; palacze- Niskie Gustav i Bruhnau Otto. Natomiast w latach 1937/38 r. kapitanem był Klein Edmund.
Z chwilą wybuchu wojny niemiecko-polskiej we wrześniu 1939 r. Rada Portu i Dróg Wodnych przestała istnieć, lodołamacz „Montau” wraz z innymi przejęty został przez Der Staatskomissar für den Hafn und Wasserwege von Danzig, ten z kolei 23 października 1939 r. przydzielił je do Wasserbaumt, Einlage a po powstaniu 22 grudnia 1939 roku przejęte Wasserstrassendirektion, Danzig [dz. Gdańsk-Przegalina]. W 1940 roku zmienił nazwę na „FUSCH”. W marcu 1945 roku brał udział w ewakuacji ludności niemieckiej z Danzig do Gotenhafen [Gdynia]. Tam na skutek awarii maszyny parowej pozostał w porcie.
Przejęty w kwietniu 1945 r. przez Główny Urząd Morski w Gdańsku po naprawie przydzielony został Kapitanatowi Portu w Gdyni, nazwany „ŻÓRAW” pływał jako holownik a od 24 listopada 1945 r. skierowany na linię komunikacyjną Gdynia - Hel. Pływał dwa razy dziennie przewożąc ludzi [ 150 osób] i zaopatrzenie. Od 1946 r. dzierżawił go Związek Pracowników Administracji Morskiej w Gdyni kapitanem statku był Dykowski Leonard. W listopadzie 1946 roku odzyskany przez Dyrekcję Dróg Wodnych w Gdańsku, obsadzony załogą kpt. Słowikowski Bronisław, mechanik Franciszek Słotwiński wypłynął z Gdyni do Pleniewa. Podczas rejsu na skutek sztormowej pogody i silnej fali został wyrzucony na plażę przy wejściu na Wisłę Śmiałą koło Górek Zachodnich, ściągnięty po kilku dniach przez holownik „Żubr” z Żeglugi Państwowej.
Po remoncie zakończonym w marcu 1947 roku nazwany „LIS”, przydzielony został do Państwowego Zarządu Wodnego w Tczewie stacjonując w Łożyskach [ Gdańsk-Przegalina]. Jego kapitanem został w 1948 r. Muntowski Antoni. Brał udział w akcjach lodołamania na Wiśle do końca 1949 roku. Ze względu na zły stan techniczny eksploatowany tylko w Przegalinie, podczas jednej z akcji 14 stycznia 1950 r. pękły szkła w wodowskazie i „Lis” został skierowany do ich wymiany. W 1952 roku przejęty przez Rejon Dróg Wodnych w Tczewie, ale po oględzinach komisyjnych wycofany. Data złomowania nie znana.
© OPRACOWAŁ: Waldemar Danielewicz Gdańsk 28 październik 2007.uzupełniono 09.luty 2011 r.
NAZWA STATKU: „LIS”
POPRZEDNIE NAZWY: ex. „ŻÓRAW”; ex “FUSCH”; ex “MONTAU”
TYP STATKU: LODOŁAMACZ PAROWY
ROK BUDOWY: 1882
STOCZNIA: Danziger Schiffswerft & Kesselschmiede F.Devrient & Co., Danzig. [Niemcy] NR. BUD.:
DANE TECHNICZNE:
1915 r.
długość całkowita: 33,10 m; szerokość całkowita: 5,53 m; szerokość na wręgach: 5,50 m; wysokość burt: 2,75 m; wysokość statku: 4,25 m; zanurzenie min.: 1,58 m; zanurzenie max.: 1,82 m. nośność: 64,7 t.
1949 r.
długość całkowita: 33,10 m; szerokość całkowita: 5,53 m; wysokość burt: 2,90 m; wysokość: 4,90 m; zanurzenie min.:2,30 m; zanurzenie max.: 2,80 m.; nośność: 65 t.
SILNIKI GŁÓWNE:
1 maszyna parowa stojąca podwójnego rozprężania produkcji F. Schichau Werft, Elbing 1882 rok o mocy 200 KM; średnica cylindrów: 360 mm ▪ 680 mm; skok tłoka: 740 mm; ilość obrotów: 192/min.
urządzenia elektryczne:
1 dynamomaszyna parowa o mocy 7,1 kV przy 600 obr./min. napięcię 65 V.
KOTŁY PAROWE:
1882
1 kocioł parowy płomieniówkowy produkcji J.W. Klawitter, Danzig z 1881 roku; ciśnienie 6 atm.; pow. grzewcza: 81,0 m2. nr. fabryczny:
1910
1 kocioł parowy szkocki produkcji Danziger Schiffswerft und Maschinenbauanstalt Johannsen & Co., Danzig z 1910 roku; ciśnienie 10 atm.; pow. grzewcza: 76,59 m2. nr. fabryczny: 90
zużycie węgla przy pełnej mocy 165 kg/godz.
INNE DANE:
materiał budowy: dno: stal; burt: stal; pokład: drewno
kadłub nitowany o poprzecznym systemie wiązań.
napęd; jedna śruba czteroskrzydłowa o średnicy 1.540 mm; prędkość: 15,8 km/h.; załoga: 7 osób
PORT MACIERZYSTY:
Tczew
ARMATOR:
Rejon Dróg Wodnych w Tczewie.
NUMERY REJESTRACYJNE:
152 [BSR, Danzig] 5711 [P.Z.W., Tczew]
RYS HISTORYCZNY
Zbudowany na przełomie roku 1881/82 na zamówienie niemieckiego Königlischen Weichsel-Strombauverwaltung, Danzig-Krakau otrzymał nazwę „MONTAU”. Koszt jego budowy wyniósł 110.500 RM. Kadłub zbudowano z blach stalowych o grubości od 15 do 8 mm. a pokład z beli drewnianych o grubości 65 mm.
W czasie akcji lodołamania 15 stycznia 1900 roku o godz. 16:45 w miejscowości Kurzebrack [dz. Korzeniewo] „Montau” doznał awarii steru natomiast 7 listopada 1901 roku podczas prób na mili pomiarowej osiągnął prędkość 17,35 km/godz. przy ciśnieniu pary 6 atm. Jego zatrudnienie przy akcji lodołamania na przełomie roku 1906/07 wygladało następująco: 13 do 24 grudnia, 27 do 31 grudnia 1906 r., 2 do 13 stycznia, 19 do 31 stycznia; 1 do 23 luty, 25 do 28 luty, 1 do 2 marca i 4 do 14 marca 1907 r. W 1911 roku na lodołamaczu wymieniono kocioł parowy a w 1919 roku dokonano wymiany pokładu. Po powstaniu Wolnego Miasta Gdańska w 1920 roku „Montau” jak i pozostałe lodołamacze przeszły pod zarząd Rady Portu i Dróg Wodnych [niem. der Hafen und die Wasserwege von Danzig] i podlegały Maschinenbauamt Danzig-Krakau i stacjonowały w Gross Plehnendorf [ dz. Gdańsk-Pleniewo]. W 1921 roku przeszedł gruntowny remont kotła i maszyny parowej, rok później remont kapitalny kadłuba, w 1923 roku wymieniono śrubę napędową i wymieniono część nitów w poszyciu. W 1924 roku lodołamacz był gotowy do akcji od 17 listopada. W lutym 1927 roku pracuje przy ujściu Wisły wyłamując rynnę dla promów w Schiewenhorst [dz. Gdańsk-Świbno]. Podczas łamania lodów przy ujściu Wisły koło Schiewenhorst 24 lutego 1929 roku w mocnym lodzie doznał uszkodzenia panewek wału śrubowego i pokrzywienia skrzydeł śruby, naprawa trwała do 25 lutego. Trzy dni później uszkodzeniu uległa rufa gdzie puściły nity, naprawa do 3 marca 1929 roku, natomiast 13 marca doznał przegrzania wału korbowego naprawiony 17 marca 1929 r. Koszt tych napraw wyniósł 3.100 guldenów. Poniżej skład załogi w latach 1933/35: kapitan-Geshke Ferdinand; mechanik-Rose Karl; marynarze-Murwald Otto, Elsner Emil, Skadell Walter; pomocnik mechanika-Schinbrievel Adolf; palacze- Niskie Gustav i Bruhnau Otto. Natomiast w latach 1937/38 r. kapitanem był Klein Edmund.
Z chwilą wybuchu wojny niemiecko-polskiej we wrześniu 1939 r. Rada Portu i Dróg Wodnych przestała istnieć, lodołamacz „Montau” wraz z innymi przejęty został przez Der Staatskomissar für den Hafn und Wasserwege von Danzig, ten z kolei 23 października 1939 r. przydzielił je do Wasserbaumt, Einlage a po powstaniu 22 grudnia 1939 roku przejęte Wasserstrassendirektion, Danzig [dz. Gdańsk-Przegalina]. W 1940 roku zmienił nazwę na „FUSCH”. W marcu 1945 roku brał udział w ewakuacji ludności niemieckiej z Danzig do Gotenhafen [Gdynia]. Tam na skutek awarii maszyny parowej pozostał w porcie.
Przejęty w kwietniu 1945 r. przez Główny Urząd Morski w Gdańsku po naprawie przydzielony został Kapitanatowi Portu w Gdyni, nazwany „ŻÓRAW” pływał jako holownik a od 24 listopada 1945 r. skierowany na linię komunikacyjną Gdynia - Hel. Pływał dwa razy dziennie przewożąc ludzi [ 150 osób] i zaopatrzenie. Od 1946 r. dzierżawił go Związek Pracowników Administracji Morskiej w Gdyni kapitanem statku był Dykowski Leonard. W listopadzie 1946 roku odzyskany przez Dyrekcję Dróg Wodnych w Gdańsku, obsadzony załogą kpt. Słowikowski Bronisław, mechanik Franciszek Słotwiński wypłynął z Gdyni do Pleniewa. Podczas rejsu na skutek sztormowej pogody i silnej fali został wyrzucony na plażę przy wejściu na Wisłę Śmiałą koło Górek Zachodnich, ściągnięty po kilku dniach przez holownik „Żubr” z Żeglugi Państwowej.
Po remoncie zakończonym w marcu 1947 roku nazwany „LIS”, przydzielony został do Państwowego Zarządu Wodnego w Tczewie stacjonując w Łożyskach [ Gdańsk-Przegalina]. Jego kapitanem został w 1948 r. Muntowski Antoni. Brał udział w akcjach lodołamania na Wiśle do końca 1949 roku. Ze względu na zły stan techniczny eksploatowany tylko w Przegalinie, podczas jednej z akcji 14 stycznia 1950 r. pękły szkła w wodowskazie i „Lis” został skierowany do ich wymiany. W 1952 roku przejęty przez Rejon Dróg Wodnych w Tczewie, ale po oględzinach komisyjnych wycofany. Data złomowania nie znana.
© OPRACOWAŁ: Waldemar Danielewicz Gdańsk 28 październik 2007.uzupełniono 09.luty 2011 r.
Ostatnio zmieniony 17 lip 2015, o 14:14 przez zielu, łącznie zmieniany 2 razy.
Powód: Połączyłem posty.
Powód: Połączyłem posty.
-
- Przybysz
- Reakcje:
- Posty: 16
- Rejestracja: 2 lip 2015, o 08:13
- Podziękował;: 0
- Otrzymał podziękowań: 0
- Kontakt:
Re: Lodołamacze i lodołamanie
No niestety ktoś tu pojechał po bandzie i to na 100% nie na 99,9 % te trzy lodołamacze to DREWENZ, OSSA i BRAHE nie były one przytulone przez Niemców w 1939 r. bo nie musiały to były gdańskie lodołamacze. Czasami trzeba wiedzieć co się pisze. A zdjęcie z archiwum NAC nie jest z 1935 r. lecz z przed 1918. Na nim jest GARDENGA, która odeszła na Odrę w 1917 r. a więc nie mogło jej być w 1935 r. w tle DREWENZbe-good pisze:Niejaki Ramzes na eBay.de wystawia (między innymi) te okupacyjne fotografie ukazujące łamanie lodu pod Tczewem wykonane przez żołnierza Wehrmachtu stacjonującego w naszym mieście:
Osobom mającym wątpliwości, co to za jednostki - wyjaśniam - na 99,9% to trzy polskie lodołamacze "przytulone" przez Niemców w 1939 roku - "Wrobna", "Gabriel Narutowicz" i "Rekin".
http://pl.wikipedia.org/wiki/Rzeczne_lo ... Wi%C5%9Ble
Te same, co tu - na fotografii z roku 1935 ze zbiorów NAC:
-
- Przybysz
- Reakcje:
- Posty: 16
- Rejestracja: 2 lip 2015, o 08:13
- Podziękował;: 0
- Otrzymał podziękowań: 0
- Kontakt:
Re: Lodołamacze i lodołamanie
Lodołamacz pomocniczy FRIBBE został przejęty w 1920 r. przez Zarząd Rzeki Wisły w Tczewie od Niemców. Został on przyznany Polsce przez Międzysojusznicą Komisję Rozdzielczą. Nazwany WROBNA a nie "Wróbel". Inż. budownictwa wodnego E. Wrobna był pierwszym polskim dyrektorem Dyrekcji Dróg Wodnych w Toruniu, cenionym fachowcem pracującym do 1919 roku w Wasserbauamt Thorn. Zmarł nagle 2 mce po objęciu funkcji w 1920 r.
- Załączniki
-
- wydobywanie "Wrobny" pod Gniewem. Fot.zb. W.Danielewicz
- Wrobna.jpg (336.13 KiB) Przejrzano 2518 razy
- wydobywanie "Wrobny" pod Gniewem. Fot.zb. W.Danielewicz
- Wrobna.jpg (336.13 KiB) Przejrzano 2518 razy
-
- Barkas parowy FRIBBE
- Fribbe-Model.jpg (66.45 KiB) Przejrzano 2518 razy
- Barkas parowy FRIBBE
- Fribbe-Model.jpg (66.45 KiB) Przejrzano 2518 razy
-
- Przybysz
- Reakcje:
- Posty: 16
- Rejestracja: 2 lip 2015, o 08:13
- Podziękował;: 0
- Otrzymał podziękowań: 0
- Kontakt:
Re: Lodołamacze i lodołamanie
Trzeci według kolejności budowy lodołamacz wiślany OSSA późniejszy polski WILK
- Załączniki
-
- Ossa-Model.jpg (54.68 KiB) Przejrzano 2519 razy
- Ossa-Model.jpg (54.68 KiB) Przejrzano 2519 razy
-
- WilkOssa-Model.jpg (52.93 KiB) Przejrzano 2519 razy
- WilkOssa-Model.jpg (52.93 KiB) Przejrzano 2519 razy
-
- Przybysz
- Reakcje:
- Posty: 16
- Rejestracja: 2 lip 2015, o 08:13
- Podziękował;: 0
- Otrzymał podziękowań: 0
- Kontakt:
Re: Lodołamacze i lodołamanie
NAZWA STATKU: „WILK”
POPRZEDNIE NAZWY: ex. „WOLF” ex. „OSSA”.
TYP STATKU: LODOŁAMACZ CZOŁOWY PAROWY
ROK BUDOWY: 1884
STOCZNIA: J.W. Klawitter Werft, Danzig. [Niemcy] NR. BUD.:118
DANE TECHNICZNE:
1884 r.
długość: 31,80 m; szerokość: 5,50 m, zanurzenie: 2,00 m.
1912 r.
długość całkowita: 33,40 m; szerokość całkowita: 5,53 m; szerokość na wręgach: 5,50 m; wysokość burt: 2,77 m; wysokość statku: 4,35 m; zanurzenie min.: 1,65 m; zanurzenie max.: 2,20 m.
1952 r.
długość całkowita: 33,40 m; szerokość całkowita: 5,53 m; wysokość burt: 2,90 m; wysokość: 4,90 m; zanurzenie min.:2,30 m; zanurzenie max.: 2,80 m.; nośność: 65 t.
SILNIKI GŁÓWNE:
1884 r.
1 maszyna parowa dwucylindrowa podwójnego rozprężania prod.: J.W. Klawitter Werft, Danzig 1883 rok moc: 200 KM.
średnica cylindrów: 490 mm ▪ 730 mm; ilość obrotów: 128/min.
1910 r.
1 maszyna parowa trzycylindrowa potrójnego rozprężania produkcji F. Schichau Werft, Elbing 1910 rok o mocy 275 KM; średnica cylindrów: 300 mm ▪ 480 mm ▪ 740 mm; ilość obrotów: 150/min.
KOTŁY PAROWE:
1 kocioł parowy szkocki produkcji Danziger Schiffswerft und Maschinenbauanstalt Johannsen & Co., Danzig z 1902 roku; ciśnienie 10 atm.; pow. grzewcza: 84,89 m2. zużycie węgla 200 kg/h. przy pełnej mocy.
INNE DANE:
materiał budowy: dno: stal; burt: stal; pokład: drewno
kadłub nitowany o poprzecznym systemie wiązań.
napęd; jedna śruba czteroskrzydłowa o średnicy 2000 mm; prędkość: 16,61 km/h.; załoga: 7 osób
PORT MACIERZYSTY:
Tczew
ARMATOR:
Rejon Dróg Wodnych w Tczewie.
NUMERY REJESTRACYJNE:; 5713 [PZW. Tczew]; 631 [RDW. Tczew]
RYS HISTORYCZNY
Zbudowany, jako lodołamacz czołowy na zamówienie Königlischen Preuβische Staat Weichsel-Strombauverwaltung, Danzig-Krakau. Koszt jego budowy wyniósł 115.000 marek. Nazwany „OSSA” przydzielony został do Königlischen Maschinenbauamtes Danzig-Krakau [D]. W dniu 7 listopada 1901 roku „Ossa” podczas prób osiągnęła prędkość 16,61 km/godz. przy ciśnieniu kotła 6,6 atm. Podczas remontu w 1910 roku na jednostce zamontowano nową maszynę parową. W 1911 roku kapitanem lodołamacza był E. Delleske. W grudniu 1913 roku „Ossa” na mili pomiarowej o długości 2 km osiągnęła prędkość 17,66 km/godz. przy ciśnieniu pary w kotle 8,1 atm. a 18, 18 km/godz. przy ciśnieniu w kotle 9,1 atm. Po powstaniu Wolnego Miasta Gdańska w 1920 roku „Ossa” jak i pozostałe lodołamacze przeszły pod zarząd Rady Portu i Dróg Wodnych [niem. der Hafen und die Wasserwege von Danzig] i podlegały Maschinenbauamt Danzig-Krakau i stacjonowały w Gross Plehnendorf [ dz. Gdańsk-Pleniewo] [DZPL]. a potem w Wasserstraβemaschinenamt, Einlage [dz. Gdańsk-Przegalina] 24 października 1924 roku podano, że „Ossa” będzie gotowa do akcji lodołamania 10 listopada. Od 25 lutego 1927 r.„Ossa” wraz lodołamaczami „Montau”, „Nogat” i „Drewenz” pracowały przy ujściu Wisły wyłamując rynnę dla promów. Z chwilą wybuchu wojny niemiecko-polskiej we wrześniu 1939 r. Rada Portu i Dróg Wodnych przestała istnieć, lodołamacz „Ossa” wraz z innymi przejęty został przez Der Staatskomissar für den Hafn und Wasserwege von Danzig, ten z kolei 23 października 1939 r. przydzielił je do Wasserbaumt, Einlage [D] W kwietniu 1941 roku zmienił nazwę na „WOLF”. W marcu 1945 roku zatopiony i celowo uszkodzony pozostał w Einlage. Wydobyty w sierpniu 1945 roku został skierowany do remontu do ówczesnej Stoczni Nr. 1 w Gdańsku [dawna Danziger Werft]; Do ruchu w Państwowym Zarządzie Wodnym z Tczewa wszedł w 1947 roku pod nazwą „WILK” [D]. 23 grudnia 1948 roku „Wilk”, którego kapitanem był Ksawery Jankowski przypłynął, do Przegaliny z Tczewa i został wyłączony z ruchu. Trzy dni później pomiędzy godziną 17 a 19 lodołamacz zatonął osiadając na dnie, nad pokładem było 40 cm wody. Zatonięcie zauważyła załoga lodołamacza „Kuna” powracająca o godz. 19: 00 ze Świbna do bazy w Przegalinie. Lodołamacz wydobyto przy pomocy pomp i dźwigu. Przyczyną zatonięcia było dostanie się wody do kadłuba przez niedomknięty kran trójprzewodowy łączący skrzynię wodną z pompą zęzową. Woda poprzez skrzynię wodną dostała się do kadłuba powodując jego szybkie zatonięcie. 31 grudnia lodołamacz przeszedł próby bez uwag. Na początku 1950 roku kapitanem został Dąbrowski Ryszard a sternikiem Kalinowski Stanisław i Grabowski Władysław. W 1952 roku po likwidacji PZW i DODW „Wilk” przejęty zostaje przez Rejon Dróg Wodnych w Tczewie i pływa tam do 1963 r. Od 1957 roku kapitanem statku był Wierzbicki Antoni. W 1963 roku przejęty przez Okręgowy Zarząd Wodny w Tczewie gdzie pływał do 1964 roku, bowiem wycofano go 20 kwietnia. Złomowany w 1965 r.
© OPRACOWAŁ: Waldemar Danielewicz Gdańsk 09 luty 2011 r.
POPRZEDNIE NAZWY: ex. „WOLF” ex. „OSSA”.
TYP STATKU: LODOŁAMACZ CZOŁOWY PAROWY
ROK BUDOWY: 1884
STOCZNIA: J.W. Klawitter Werft, Danzig. [Niemcy] NR. BUD.:118
DANE TECHNICZNE:
1884 r.
długość: 31,80 m; szerokość: 5,50 m, zanurzenie: 2,00 m.
1912 r.
długość całkowita: 33,40 m; szerokość całkowita: 5,53 m; szerokość na wręgach: 5,50 m; wysokość burt: 2,77 m; wysokość statku: 4,35 m; zanurzenie min.: 1,65 m; zanurzenie max.: 2,20 m.
1952 r.
długość całkowita: 33,40 m; szerokość całkowita: 5,53 m; wysokość burt: 2,90 m; wysokość: 4,90 m; zanurzenie min.:2,30 m; zanurzenie max.: 2,80 m.; nośność: 65 t.
SILNIKI GŁÓWNE:
1884 r.
1 maszyna parowa dwucylindrowa podwójnego rozprężania prod.: J.W. Klawitter Werft, Danzig 1883 rok moc: 200 KM.
średnica cylindrów: 490 mm ▪ 730 mm; ilość obrotów: 128/min.
1910 r.
1 maszyna parowa trzycylindrowa potrójnego rozprężania produkcji F. Schichau Werft, Elbing 1910 rok o mocy 275 KM; średnica cylindrów: 300 mm ▪ 480 mm ▪ 740 mm; ilość obrotów: 150/min.
KOTŁY PAROWE:
1 kocioł parowy szkocki produkcji Danziger Schiffswerft und Maschinenbauanstalt Johannsen & Co., Danzig z 1902 roku; ciśnienie 10 atm.; pow. grzewcza: 84,89 m2. zużycie węgla 200 kg/h. przy pełnej mocy.
INNE DANE:
materiał budowy: dno: stal; burt: stal; pokład: drewno
kadłub nitowany o poprzecznym systemie wiązań.
napęd; jedna śruba czteroskrzydłowa o średnicy 2000 mm; prędkość: 16,61 km/h.; załoga: 7 osób
PORT MACIERZYSTY:
Tczew
ARMATOR:
Rejon Dróg Wodnych w Tczewie.
NUMERY REJESTRACYJNE:; 5713 [PZW. Tczew]; 631 [RDW. Tczew]
RYS HISTORYCZNY
Zbudowany, jako lodołamacz czołowy na zamówienie Königlischen Preuβische Staat Weichsel-Strombauverwaltung, Danzig-Krakau. Koszt jego budowy wyniósł 115.000 marek. Nazwany „OSSA” przydzielony został do Königlischen Maschinenbauamtes Danzig-Krakau [D]. W dniu 7 listopada 1901 roku „Ossa” podczas prób osiągnęła prędkość 16,61 km/godz. przy ciśnieniu kotła 6,6 atm. Podczas remontu w 1910 roku na jednostce zamontowano nową maszynę parową. W 1911 roku kapitanem lodołamacza był E. Delleske. W grudniu 1913 roku „Ossa” na mili pomiarowej o długości 2 km osiągnęła prędkość 17,66 km/godz. przy ciśnieniu pary w kotle 8,1 atm. a 18, 18 km/godz. przy ciśnieniu w kotle 9,1 atm. Po powstaniu Wolnego Miasta Gdańska w 1920 roku „Ossa” jak i pozostałe lodołamacze przeszły pod zarząd Rady Portu i Dróg Wodnych [niem. der Hafen und die Wasserwege von Danzig] i podlegały Maschinenbauamt Danzig-Krakau i stacjonowały w Gross Plehnendorf [ dz. Gdańsk-Pleniewo] [DZPL]. a potem w Wasserstraβemaschinenamt, Einlage [dz. Gdańsk-Przegalina] 24 października 1924 roku podano, że „Ossa” będzie gotowa do akcji lodołamania 10 listopada. Od 25 lutego 1927 r.„Ossa” wraz lodołamaczami „Montau”, „Nogat” i „Drewenz” pracowały przy ujściu Wisły wyłamując rynnę dla promów. Z chwilą wybuchu wojny niemiecko-polskiej we wrześniu 1939 r. Rada Portu i Dróg Wodnych przestała istnieć, lodołamacz „Ossa” wraz z innymi przejęty został przez Der Staatskomissar für den Hafn und Wasserwege von Danzig, ten z kolei 23 października 1939 r. przydzielił je do Wasserbaumt, Einlage [D] W kwietniu 1941 roku zmienił nazwę na „WOLF”. W marcu 1945 roku zatopiony i celowo uszkodzony pozostał w Einlage. Wydobyty w sierpniu 1945 roku został skierowany do remontu do ówczesnej Stoczni Nr. 1 w Gdańsku [dawna Danziger Werft]; Do ruchu w Państwowym Zarządzie Wodnym z Tczewa wszedł w 1947 roku pod nazwą „WILK” [D]. 23 grudnia 1948 roku „Wilk”, którego kapitanem był Ksawery Jankowski przypłynął, do Przegaliny z Tczewa i został wyłączony z ruchu. Trzy dni później pomiędzy godziną 17 a 19 lodołamacz zatonął osiadając na dnie, nad pokładem było 40 cm wody. Zatonięcie zauważyła załoga lodołamacza „Kuna” powracająca o godz. 19: 00 ze Świbna do bazy w Przegalinie. Lodołamacz wydobyto przy pomocy pomp i dźwigu. Przyczyną zatonięcia było dostanie się wody do kadłuba przez niedomknięty kran trójprzewodowy łączący skrzynię wodną z pompą zęzową. Woda poprzez skrzynię wodną dostała się do kadłuba powodując jego szybkie zatonięcie. 31 grudnia lodołamacz przeszedł próby bez uwag. Na początku 1950 roku kapitanem został Dąbrowski Ryszard a sternikiem Kalinowski Stanisław i Grabowski Władysław. W 1952 roku po likwidacji PZW i DODW „Wilk” przejęty zostaje przez Rejon Dróg Wodnych w Tczewie i pływa tam do 1963 r. Od 1957 roku kapitanem statku był Wierzbicki Antoni. W 1963 roku przejęty przez Okręgowy Zarząd Wodny w Tczewie gdzie pływał do 1964 roku, bowiem wycofano go 20 kwietnia. Złomowany w 1965 r.
© OPRACOWAŁ: Waldemar Danielewicz Gdańsk 09 luty 2011 r.
- Załączniki
-
- "OSSA" łamie lody koło Grudziądza 1933 r.
- WilkOssa3.jpg (292.33 KiB) Przejrzano 2518 razy
- "OSSA" łamie lody koło Grudziądza 1933 r.
- WilkOssa3.jpg (292.33 KiB) Przejrzano 2518 razy
-
- Lodołamacz "WILK" w Przegalinie
- Wilk25.jpg (163.2 KiB) Przejrzano 2518 razy
- Lodołamacz "WILK" w Przegalinie
- Wilk25.jpg (163.2 KiB) Przejrzano 2518 razy
-
- Koordynator
-
Pisarz Miejski
- Reakcje:
- Posty: 4761
- Rejestracja: 2 lut 2011, o 20:15
- Znajomość języków obcych: English, Deutsch, Pусский
- Lokalizacja: Najpierw Czyżykowo, potem Bajkowe, obecnie Górki, za jakiś czas - Rokitki :( ...
- Podziękował;: 191 razy
- Otrzymał podziękowań: 145 razy
- Płeć:
- Kontakt:
Re: Lodołamacze i lodołamanie
Szczerze zazdroszczę wiedzy w dziedzinie lodołamania - w moim poscie cytowałem opis zdjęcia z NAC:W.Danielewicz pisze: ...Czasami trzeba wiedzieć co się pisze.
A zdjęcie z archiwum NAC nie jest z 1935 r. lecz z przed 1918. Na nim jest GARDENGA, która odeszła na Odrę w 1917 r. a więc nie mogło jej być w 1935 r. w tle DREWENZ
http://www.audiovis.nac.gov.pl/obraz/87821/