Pelplińskie Międzywale (Pelpliner Aussendeich)

Awatar użytkownika

Autor Tematu
LukaszB
Burmistrz
Burmistrz
Reakcje:
Posty: 7995
Rejestracja: 21 sty 2011, o 17:54
Lokalizacja: Tczew
Podziękował;: 683 razy
Otrzymał podziękowań: 562 razy
Płeć:
Kontakt:

Pelplińskie Międzywale (Pelpliner Aussendeich)

#1

Post autor: LukaszB »

Zastanawiałem się, co wspólnego z Pelplinem miała podmokła łąka/ dawna wyspa na wysokości Czatków (w czerwonej ramce). Okazuje się, że Czatkowy należały do dóbr klasztoru pelplińskiego wraz z promem dzierżawionym przez zakonników, stąd zapewne nazwa tego terenu.
Załączniki
Lißowka02.JPG
Lißowka02.JPG (193.63 KiB) Przejrzano 4048 razy
Lißowka02.JPG
Lißowka02.JPG (193.63 KiB) Przejrzano 4048 razy
"Nasze czyny mogą jednakowoż przetrwać długo, o ile otrzymają potwierdzenie poprzez słowa świadków lub uratują pamięć dzięki spisaniu" Sambor II
Awatar użytkownika

be-good
Koordynator
Koordynator
Pisarz Miejski
Pisarz Miejski
Reakcje:
Posty: 4761
Rejestracja: 2 lut 2011, o 20:15
Znajomość języków obcych: English, Deutsch, Pусский
Lokalizacja: Najpierw Czyżykowo, potem Bajkowe, obecnie Górki, za jakiś czas - Rokitki :( ...
Podziękował;: 191 razy
Otrzymał podziękowań: 145 razy
Płeć:
Kontakt:

Re: Pelplińskie Międzywale (Pelpliner Aussendeich)

#2

Post autor: be-good »

Zepsułem miniczata podając Tobie linki w odpowiedzi :oops: ...

Jeszcze 100 lat temu - oto Pelpliner Aussendeich = Pelplińskie Międzywale lub Pelplinchen = Pelplinek :) :
Pelplinek.JPG
Pelplinek.JPG (180.03 KiB) Przejrzano 4151 razy
Pelplinek.JPG
Pelplinek.JPG (180.03 KiB) Przejrzano 4151 razy
Zabudowania leżały DOKŁADNIE tu:

[googlemap]https://maps.google.pl/maps?saddr=54.12 ... sz=17&z=17[/googlemap]
Awatar użytkownika

Michał
Budnik
Budnik
Reakcje:
Posty: 395
Rejestracja: 4 lut 2011, o 15:33
Podziękował;: 0
Otrzymał podziękowań: 19 razy
Kontakt:

Re: Pelplińskie Międzywale (Pelpliner Aussendeich)

#3

Post autor: Michał »

Wszystko wskazuje na to, że owa „Pelpliner Baussendeich” (ja bym to tłumaczył po prostu jako Pelplińska Kępa) powstała w drugiej połowie XIV wieku, gdy Krzyżacy przystąpili do regulacji stosunków wodnych. Wiemy, że w ramach tych prac m.in. „wyprostowali” Wisłę w rejonie Czatków. Chyba śladem po tych działaniach było nadanie cystersom w 1382 roku 2 włók rekompensaty przez wielkiego mistrza von Kniprode, za „ziemię pod rów przeciągnięty przez Czatkowy”, jak ów dokument przetłumaczył ksiądz Kujot.

Jakiż to rów, który miał ponad 30 ha powierzchni? Ani chybi było to właśnie przekopanie zakola Wisły w wyniku którego, na jej wschodnim brzegu pozostały „na grobli” pastwiska. Co zresztą można wyczytać w odpisie oryginalnego dokumentu w Pelplinie. Administracyjnie należały one do Czatków do czasów pruskich, choć po zarośnięciu starego koryta rzeki w XVII i XVIII wieku cysterski toczyli z ekonomią malborską spory o ich dokładne granice.

Choć w XVII wieku, stare koryto było jeszcze ciągle widoczne (Archiwum Diecezjalne w Pelplinie, Pelplinensia, P13, Czatkowy, k. 60):
Pelplińska kępa.JPG
Pelplińska kępa.JPG (74.85 KiB) Przejrzano 4132 razy
Pelplińska kępa.JPG
Pelplińska kępa.JPG (74.85 KiB) Przejrzano 4132 razy
W Archiwum Diecezjalnym w Pelplinie czeka na swojego badacza gruba księga dokumentów poświęconych Czatkom. Tylko mieć czas i pieniądze...
Awatar użytkownika

be-good
Koordynator
Koordynator
Pisarz Miejski
Pisarz Miejski
Reakcje:
Posty: 4761
Rejestracja: 2 lut 2011, o 20:15
Znajomość języków obcych: English, Deutsch, Pусский
Lokalizacja: Najpierw Czyżykowo, potem Bajkowe, obecnie Górki, za jakiś czas - Rokitki :( ...
Podziękował;: 191 razy
Otrzymał podziękowań: 145 razy
Płeć:
Kontakt:

Re: Pelplińskie Międzywale (Pelpliner Aussendeich)

#4

Post autor: be-good »

W książce Bertrama wydanej w 1907 roku na pięćsetlecie tutejszych związków wałowych można zobaczyć prezentację tego miejsca pod koniec XIII wieku:
ZEWNĘTRZNY WAŁ koniec XIII w.JPG
ZEWNĘTRZNY WAŁ koniec XIII w.JPG (127.99 KiB) Przejrzano 4116 razy
ZEWNĘTRZNY WAŁ koniec XIII w.JPG
ZEWNĘTRZNY WAŁ koniec XIII w.JPG (127.99 KiB) Przejrzano 4116 razy
(Michałowi spodoba się żuławski las sięgający Tczewskich Łąk :) .)

... i w połowie wieku XVII:
ZEWNĘTRZNY WAŁ 1650.JPG
ZEWNĘTRZNY WAŁ 1650.JPG (140.03 KiB) Przejrzano 4116 razy
ZEWNĘTRZNY WAŁ 1650.JPG
ZEWNĘTRZNY WAŁ 1650.JPG (140.03 KiB) Przejrzano 4116 razy
Brązowa linia na drugiej ilustracji przedstawia wał powodziowy - wytwór ludzkich rąk.
Awatar użytkownika

Michał
Budnik
Budnik
Reakcje:
Posty: 395
Rejestracja: 4 lut 2011, o 15:33
Podziękował;: 0
Otrzymał podziękowań: 19 razy
Kontakt:

Re: Pelplińskie Międzywale (Pelpliner Aussendeich)

#5

Post autor: Michał »

Znam ten lasek, znam. :lol: Pisałem o nim w tekście o historii Tczewskich Łąk.

Natomiast Bertram niestety dość kiepsko znał źródła z XIII wieku, co spowodowało, że jego rekonstrukcja Żuław z tego okresu jest dość fantazyjna (ale jako dostępna w necie robi od lat furorę w różnej maści dyskusjach). Polecam lekturę pracy znanego nam skądinąd profesora Wiesława Długokęckiego, "Osadnictwo na Żuławach w XIII i początkach XIV wieku", Malbork 1992, której dobra połowa jest poświęcona właśnie "prostowaniu" informacji podanych przez Bertrama. M.in. nie wziął on pod uwagę różnicy poziomu morza jaka była pomiędzy wiekami XIII-XIV, a XIX. Zresztą wystarczy porównać jego rekonstrukcję z około 1650 roku z oryginalnym planem cysterskim z tego okresu i widać duże różnice choćby w biegu Wisły i jej odnóg.

Dlatego znając cysterskie dokumenty poświęcone Czatkom w XIV wieku, jak i plany tego obszaru z okresu nowożytnego śmiem wątpić by w XIII wieku późniejsza Kępa Pelplińska była stałą wyspą. Co najwyżej stawała się nią w trakcie powodzi.

No i jeszcze jednej sprawy imć Bertram nie uwzględnił: najstarszy wał przeciwpowodziowy sięgający gdzieś pod Steblewo powstał już w XIII wieku!
ODPOWIEDZ